«ការដាក់ទោសលោក រ៉ុង ឈុន ជាភស្តុតាងថ្មីមួយទៀតនៃការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរ»
ប្រភព៖ RFA
សាលក្រមផ្ដន្ទាទោសលោក រ៉ុង ឈុន និងសកម្មជនពីរនាក់ទៀត បានក្លាយជាចំណោទដ៏ធំជុំវិញឯករាជ្យភាពនៃប្រព័ន្ធតុលាការកម្ពុជា។ តំណាងប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យធំៗ បានប្រៀបធៀបសាលក្រមនេះទៅនឹងការដាក់ទោសលើសិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញមតិ។ ពួកគេបានដាស់តឿនរបបលោក ហ៊ុន សែន ឱ្យបញ្ឈប់ការប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធតុលាការដើម្បីបំបិទសំឡេងសកម្មជនអហិង្សានិយមតទៅទៀត ពីព្រោះវាផ្ទុយនឹងគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ និងរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស។
នាយកប្រតិបត្តិមជ្ឈមណ្ឌលសម្ព័ន្ធភាពការងារ និងសិទ្ធិមនុស្ស ហៅកាត់ថា អង្គការសង់ត្រាល់ (CENTRAL) លោក មឿន តុលា យល់ថា មូលហេតុដែលអង្គទូតបរទេសថ្លែងការណ៍ព្រមៗគ្នាបែបនេះ គឺដោយសារពួកគេពិនិត្យឃើញថា លោក រ៉ុង ឈុន មិនបានប្រព្រឹត្តបទល្មើសអ្វីឡើយ ផ្ទុយទៅវិញសកម្មភាពរបស់គាត់ជាការអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញមតិ។ លោកកត់សម្គាល់ថា បញ្ហាសំខាន់នៅក្នុងរឿងនេះ គឺភាគីដើមបណ្ដឹងជាស្ថាប័នមួយដែលដឹកនាំដោយសមាជិកសំខាន់នៃគណបក្សកាន់អំណាច ខណៈមន្ត្រីតុលាការខ្លះក៏ជាសមាជិកគណបក្សនេះដូចគ្នា ដូច្នេះសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការប្រាកដជាការពារបក្សរបស់ខ្លួន ជាជាងការពារសិទ្ធិរបស់ពលរដ្ឋ។
លោក មឿន តុលា បន្ថែមថា ការផ្ដន្ទាទោសលោក រ៉ុង ឈុន និងសកម្មជនដទៃទៀតនារយៈពេលចុងក្រោយនេះ គ្មានផលចំណេញសម្រាប់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាឡើយ ផ្ទុយទៅវិញវាអាចនឹងប៉ះពាល់ដល់ដំណើរការចរចារបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងក្រុមប្រទេសលោកខាងលិចជុំវិញការទទួលបានផលប្រយោជន៍ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងពាណិជ្ជកម្ម៖ «វាជាឧបសគ្គមួយធ្វើឱ្យប្រទេសទាំងអស់ហ្នឹងពិបាកក្នុងការបិទភ្នែក ឬក៏សម្របសម្រួលជាមួយកម្ពុជា។ អ៊ីចឹងខ្ញុំថា ករណីនេះបើ (រដ្ឋាភិបាល)កម្ពុជាអត់ដោះ (ស្រាយ)ទេ ប្រហែលជាគោលបំណងនៃការបញ្ចុះបញ្ចូលឱ្យគេផ្តល់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធឱ្យយើង ឬក៏រក្សាប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធឱ្យយើងតទៀតហ្នឹង គឺជួបនូវផលលំបាកហើយ»។
ជាមួយគ្នានេះ ប្រធានសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក (ADHOC) លោក នី សុខា មានប្រសាសន៍ថា សេចក្តីថ្លែងការណ៍ និងការចោទសួររបស់អង្គទូតបរទេសជុំវិញការដាក់ទោសលោក រ៉ុង ឈុន នេះ បង្ហាញថា ក្រុមប្រទេសទាំងនោះព្រួយបារម្ភអំពីឯករាជ្យភាពរបស់ប្រព័ន្ធតុលាការកម្ពុជា។
មន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្សរូបនេះសង្កត់ធ្ងន់ថា តុលាការមានកាតព្វកិច្ចការពារសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ មិនមែនដាក់ទោសលើការអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាពស្របតាមច្បាប់របស់ពលរដ្ឋបែបនេះទេ។ លោក នី សុខា បន្ថែមថា ការផ្ដន្ទាទោសលោក រ៉ុង ឈុន និងសកម្មជនពីរនាក់ទៀតនេះ នឹងធ្វើឱ្យសាធារណជនកាន់តែបាត់ជំនឿលើប្រព័ន្ធតុលាការ ជាពិសេសវានឹងបង្កើនកំណត់ត្រាអាក្រក់ផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សបន្ថែមទៀត៖ «ខ្ញុំជឿថា ប្រហែលជាសហភាពអឺរ៉ុបគេមិនដកថយទេចំពោះបញ្ហាហ្នឹង ពីព្រោះថា នេះវានៅក្នុងលក្ខខណ្ឌរបស់សហភាពអឺរ៉ុបជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាល ដែលរដ្ឋាភិបាលអះអាងថា ខ្លួននឹងធានា និងគោរពសិទ្ធិសេរីភាពមួយចំនួន។ អ៊ីចឹងសហភាពអឺរ៉ុបនឹងបន្តទៅទៀតនូវអ្វីដែលជាការដាក់សម្ពាធ បើរដ្ឋាភិបាលយើងមិនព្រមដោះស្រាយបញ្ហាហ្នឹងឱ្យបានទាន់ពេលវេលា»។
តុលាការក្រុងភ្នំពេញបានផ្ដន្ទាទោសសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស និងជាអ្នកឃ្លាំមើលព្រំដែន លោក រ៉ុង ឈុន ឱ្យជាប់ពន្ធនាគារ ២ឆ្នាំ ពីបទ «ញុះញង់ឱ្យប្រព្រឹត្តអំពើបង្កឱ្យមានភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខសង្គម» ដោយសារលោកបានបញ្ចេញមតិរិះគន់បញ្ហាព្រំដែនកម្ពុជា–វៀតណាម។ ក្នុងសំណុំរឿងតែមួយនេះ តុលាការបានផ្ដន្ទាទោសសកម្មជនពីរនាក់ទៀត គឺកញ្ញា ស កណិការ និងលោក តុន និមល ឱ្យជាប់ពន្ធនាគារម្នាក់ ២០ខែ។ សាលក្រមនេះ ក៏តម្រូវឱ្យពួកគេបង់សំណងរួមគ្នាដល់គណៈកម្មាធិការចម្រុះកិច្ចការព្រំដែនរហូតដល់ ១០ម៉ឺនដុល្លារអាមេរិកថែមទៀត។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក្រោយការប្រកាសសាលក្រមផ្ដន្ទាទោសនេះ អង្គទូតបរទេសធំៗនៅកម្ពុជា រួមមានសហរដ្ឋអាមេរិក សហភាពអឺរ៉ុប អូស្ត្រាលី ចក្រភពអង់គ្លេស ស៊ុយអែត និងបារាំង ជាដើម បាននាំគ្នាបង្ហោះសាររិះគន់ និងចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ទាមទារឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាគោរពសិទ្ធិរបស់ពលរដ្ឋ។ សាររបស់អង្គទូតបរទេសទាំងនោះ មានលក្ខណៈប្រហាក់ប្រហែលគ្នា គឺពួកគេចោទសួរអំពីឯករាជ្យរបស់ប្រព័ន្ធតុលាការកម្ពុជាជុំវិញសេចក្តីសម្រេចនេះ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ពួកគេក្រើនរំឭកអាជ្ញាធរកម្ពុជាថា តុលាការមិនគួរត្រូវបានប្រើប្រាស់ដើម្បីបំបិទសំឡេងសកម្មជនអហិង្សានិយមនោះទេ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ ពួកគេទទូចដល់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាឱ្យបើកចំហទទួលយកទស្សនៈពីគ្រប់ភាគី ព្រមទាំងគោរពការប្ដេជ្ញាចិត្តរបស់ខ្លួនជាអន្តរជាតិស្ដីពីការគោរពសិទ្ធិមនុស្សថែមទៀតផង។
វិទ្យុអាស៊ីសេរីមិនអាចទាក់ទងអ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌លោក ជិន ម៉ាលីន និងប្រធានតុលាការក្រុងភ្នំពេញលោក តាំង ស៊ុន ឡាយ ដើម្បីឆ្លើយតបរឿងនេះបានទេ។ ប៉ុន្តែតំណាងរដ្ឋាភិបាលថ្លែងការពារសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការនេះថា ធ្វើឡើងស្របតាមច្បាប់របស់កម្ពុជា មិនមែនតាមការចង់បានរបស់ភាគីណាមួយនោះទេ។
ប្រធានអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលលោក ផៃ ស៊ីផាន ថ្លែងថា មតិរិះគន់របស់អង្គទូតបរទេសទាំងឡាយ គឺជារឿងដដែលៗ ដែលមិនមានឥទ្ធិពលលើដំណើរការយុត្តិធម៌របស់កម្ពុជានោះឡើយ។ លោកជឿថា ការលើកឡើងរបស់អង្គទូតបរទេសទាំងនោះ នឹងមិនប៉ះពាល់ដល់ទំនាក់ទំនងរវាងកម្ពុជាជាមួយនឹងប្រទេសទាំងនោះឡើយ ព្រោះលោកយល់ថា នេះជាទស្សនៈផ្អែកលើអារម្មណ៍ផ្ទាល់ខ្លួន។ លោក ផៃ ស៊ីផាន បន្ថែមថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនបារម្ភពីការដាក់សម្ពាធ ឬទណ្ឌកម្មរបស់បរទេសនោះទេ៖ «កង្វល់របស់កម្ពុជា គឺពង្រឹងនីតិរដ្ឋ ហើយពង្រឹងផលប្រយោជន៍របស់កម្ពុជា ដើម្បីរក្សាសន្តិភាព និងសន្តិសុខជាតិ។ នេះហើយជាអធិបតេយ្យភាពរបស់ប្រទេសមួយ។ ហើយប្រសិនបើយើងរវល់តែសរសេរច្បាប់ដែលឱ្យតុលាការ ចៅក្រមដែលគាត់វិនិច្ឆ័យដើម្បីផលប្រយោជន៍បរទេស គឺមិនត្រូវទេ»។
ការបកស្រាយបែបនេះរបស់តំណាងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ត្រូវបានអង្គការសិទ្ធិមនុស្សចាត់ទុកថា ជាការដោះសាក្នុងន័យការពារខ្លួនប៉ុណ្ណោះ។
នាយកប្រតិបត្តិអង្គការសង់ត្រាល់ (CENTRAL) លោក មឿន តុលា ថ្លែងថា នីតិរដ្ឋបែបនេះ ជានីតិរដ្ឋក្លែងក្លាយ ហើយសហគមន៍ជាតិ និងអន្តរជាតិនឹងមិនជឿលើការបកស្រាយបែបនេះឡើយ។ លោកគូសបញ្ជាក់ថា អង្គទូតទាំងឡាយប្រចាំនៅកម្ពុជា ជាតំណាងរបស់ប្រទេសគេនីមួយៗ ដូច្នេះការលើកឡើងរបស់ពួកគេឆ្លុះបញ្ចាំងពីជំហររបស់រដ្ឋាភិបាលប្រទេសទាំងនោះ។ លោកបន្ថែមថា ករណីរំលោភសិទ្ធិមនុស្សគ្រប់រូបភាពនៅកម្ពុជា ប្រសិនបើគ្មានការដោះស្រាយ ឬកែលម្អទេ នោះសហគមន៍អន្តរជាតិអាចនឹងបន្ថែមសម្ពាធ ឬទណ្ឌកម្មលើកម្ពុជាបន្តទៀត៖ «ទូតឬក៏រដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសទាំងអស់ហ្នឹង គេមានការទទួលខុសត្រូវមួយជាមួយនឹងម្ចាស់ពន្ធគេ គឺប្រជាពលរដ្ឋ។ អ៊ីចឹងការបន្តជំរុញឱ្យកម្ពុជាងាកមករកគន្លងប្រជាធិបតេយ្យ ងាកមករកគន្លងនៃការគោរពសិទ្ធិមនុស្សផ្សេងៗហ្នឹង គឺគេនៅតែធ្វើអ៊ីចឹង។ ហើយបើ (រដ្ឋាភិបាល)កម្ពុជាយើងអត់ងាកទេ ខ្ញុំជឿថា ពិបាកឱ្យរដ្ឋាភិបាលនៃអង្គទូតទាំងអស់ហ្នឹងគេបញ្ចុះបញ្ចូលទៅប្រជាពលរដ្ឋគេ ដែលជាម្ចាស់ពន្ធហ្នឹងដែរ»។
សហភាពអឺរ៉ុបបានដកហូតឋានៈអនុគ្រោះពន្ធ EBA ចំនួន ២០% ពីកម្ពុជារួចទៅហើយ បន្ទាប់ពីរកឃើញថា កម្ពុជាក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន មានករណីរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរជាប្រព័ន្ធ។ រីឯសហរដ្ឋអាមេរិកវិញ ប្រទេសមហាអំណាចមួយនេះមិនទាន់បន្តសុពលភាពនៃប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធទូទៅ (GSP) ដល់កម្ពុជាជាថ្មីទៀតនៅឡើយទេ បន្ទាប់ពីផុតសុពលភាពកាលពីដំណាច់ឆ្នាំ២០២០ កន្លងទៅ។ ក្រៅពីសម្ពាធផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចទាំងនេះហើយ មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងឈ្មួញរកស៊ីធំៗមួយចំនួន ក៏បានរងទណ្ឌកម្មជាលក្ខណៈបុគ្គលផងដែរ ក្រោមច្បាប់សាកលគ្លូបល មែគនីតស្គី (Global Magnitsky Act) របស់សហរដ្ឋអាមេរិក។ ជាងនេះទៅទៀត អ្នកនយោបាយជាន់ខ្ពស់នៅតាមប្រទេសមួយចំនួន ជាពិសេសសហរដ្ឋអាមេរិក កំពុងស្វះស្វែងបង្កើតច្បាប់ថ្មីៗបន្ថែមទៀតដើម្បីឈានទៅដាក់ទណ្ឌកម្មក្រុមមេដឹកនាំដែលរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរ ដូចជាក្រុមលោក ហ៊ុន សែន ជាដើម។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលមិនចង់ឃើញសម្ពាធ ឬទណ្ឌកម្មរបស់សហគមន៍អន្តរជាតិមកលើប្រទេសកម្ពុជាទៀតនោះទេ ពីព្រោះវាបណ្តាលឱ្យខាតបង់ដល់ប្រយោជន៍ជាតិទាំងមូល។ ពួកគេអំពាវនាវយ៉ាងទទូចដល់រដ្ឋាភិបាលបច្ចុប្បន្ន ឱ្យងាកមកគន្លងប្រជាធិបតេយ្យ និងគោរពសិទ្ធិមនុស្សឡើងវិញ ពីព្រោះនេះជាកាតព្វកិច្ច ដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងច្បាប់អន្តរជាតិទាំងឡាយដែលកម្ពុជាបានសន្យាអនុវត្តតាម៕